Yarık Dudak ve Damak

 

Dudak damak yarığı, bebeğin anne karnında gelişimi sırasında, çeşitli nedenlerden dolayı bebeğin yüz bölgesindeki yapıların birleşme kusurun nedeniyle oluşan bir hastalıktır.

 

 

Bebeğin dudak yapısını oluşturan hücrelerin birleşmesi 4 veya 5. haftada , damak yapısını oluşturan hücrelerin birleşmesi 8. veya 9. haftada başlamaktadır. 12. haftada bebeğin dudak damak yapısının birleşmesi tamamlanmış olur. Birleşme tam olarak gerçekleşmezse, yarıklar meydana gelir.

 

Yarıkların oluşmasında  hem genetik (kalıtsal), hem de çevresel faktörlerin etkin olduğu düşünülmektedir.

 

Aile bireylerinde dudak/damak yarığı varsa bebekte de çıkma ihtimali vardır.

 

Aile bireylerinde daha evvel hastalık görülmemişse, trisomy D ve trisomy E gibi sendromlarla veya mutasyona uğramış genlerle ortaya çıkabilir.

 

Çevresel etkenlerde, annenin gebeliğin ilk üç ayında geçirdiği; kızamıkçık enfeksiyonu,oligohidromniyoz, B vitamini eksikliği, sterodl ontikonvülzan kullanımı neden olabilir. İlk üç ayda geçirilen toksoplaşma ve rubella enfeksiyonları, yaşlı anne çocukları daha fazla risk altındadır. Sigara içmenin ve vitamin eksikliğinin de etkisi olduğu düşünülmektedir. Bu çeşit doğumlardan sonra anneler kendilerini suçlu hissederler, pek çok durumda özellikle annenin herhangi bir suçu yoktur, bu düşünce tavrı kesinlikle doğru değildir, tedavi üzerinde herhangi bir faydası yoktur.

 

 

 

Dudak yarığı %19

 

Damak yarığı %36

 

Her ikisi birlikte %45 oranında görülür.

 

Yarık dudak/damak erkek bebeklerde iki kat fazla görülür. Seconder damak yarıkları kızlarda iki kat fazla görülür. Sol taraftaki dudak/damak yarığı sağ tarafın iki misli fazla görülür.

 

 

Yarık dudak anomolisi üst dudakta görülür.

 

Tek taraflı dudak yarığı

 

İki taraflı dudak yarığı

 

Orta hat dudak yarığı (mediam)

 

Yarık damak anomalisi yumuşak ve/veya sert damakta görülür.

 

Yumuşak damak yarıkları (primer)

 

Sert damak yarıkları (seconder)

 

Hem primer hem seconder damak yarıkları

 

Oral yarığın ağız içine uzanan kısmı bazen mukoza ile kaplı olabilir. Bu duruma “sub-mukozal” damak yarığı denilmektedir.

 

 

 

Dudak yarığı tedavisi bebek 3 aylıkken yapılır. Tedavide amaç, estetik ve fonksyonel açıdan normal bir görünüm sağlamaktır.

 

Dudak yarığı bulunan hastalarda, genellikle dişlerin dizildiği “alveol” dediğimiz kemik yapıda da yarık bulunur. Dudak yarıklı bebekler normal meme emerek beslenebilirler, estetik problem en büyük sıkıntıyı oluşturmaktadır.

 

Yarık dudak vakalarında, her zaman burun detormitesi bulunduğu için, tedavide kaybedilen burun estetiğinin de düzeltilmesi önem taşır.

 

Burun ve dudak defomiteleri aynı operasyonda onarılmaktadır, bu işleme “primer dudak-burun” onarımı denilmektedir.

 

 

Yarık damak onarımının amacı; defektin kapatılması, normal konuşmanın ve yüz gelişiminin elde edilmesidir.

 

Damaktaki yarık tek başına yumuşak damakta olabileceği gibi bütün damakta da olabilir.

 

Defekt sadece yumuşak damaktaysa 3. ayda, tüm damak dokusunda ise 9. Ayda operasyon yapılır.

 

Beslenme, damak yarıklarında en büyük sorundur. Yarık damaktan dolayı, besinler östaki borusuna ve solunum yollarına kaçarak orta kulak iltihabı ve solunumyolu enfeksiyonlarına sebep olurlar.

 

Enfeksiyonlar, gelişimi olumsuz etkiledikleri gibi, kalıcı işitme kayıplarına neden olabilirler.

 

Damak yarığı onarımındaki asıl amaç, damaktaki kasların, fonksiyonların tam olarak yerine getirilmesini sağlayarak normal konuşmanın normal konuşmanın sağlanması, hava ve su geçirmez velofaringeal valu oluşturulması, orta-yüz gelişimin sağlanması, işitme kaybının engellenmesi, fonksiyonel ve estetik olarak uygun bir diş yapısı sağlanmasıdır.

 

 

Basit palatoplasti (van langen bech)

 

Geri itme ( push back) palatoplasti.

 

 

Dudak yarığı operasyonu sonrasında hasta ameliyat günü ve gecesi hatanede tutulur. Bebeklerin beslenmesi kaşıkla , oturur poziyonda olacak şekilde yapılmalıdır. Yara hatlarının kuru ve temiz tutulması önemlidir. Bu amaçla hergün antibiyotikli pomatlarla pansuman yapılır. Ameliyattan 1 hafta sonra dikişler alınır.

 

Damak yarığı operasyonu sonrası bakım, dudak yarığı operasyonundan sonra yapılan bakıma göre daha önemli ve zordur. Ameliyat sonrasında ağız içinden sızıntı şeklinde bir kanama olabilir; bu kanama boğulmaya neden olabileceği için dikkatle takip edilmelidir. Aynı şekilde dilin şişmesi sonucunda dil geriye doğru kaçarak boğulmaya neden olabilir. Bu nedenle dil bölgesindeki değişikliklere dikkat edilmelidir. İlk 48 -72 saat boyunca bebeğin gıdalarının parçacıklı olmaması gerekmektedir ve gıdanın berrak olmasına dikkat edilmelidir.

 

Dudak damak yarığı ameliyatından sonra 1 ay boyunca bebeğin elini ağzına götürmemesi için kollarının sabitlenerek tutulması gerekmektedir.

 

Operasyon sonrasında bebek biberonla beslenmeyecek, kaşık kenarından veya bardakla beslenmeye geçilecektir. Ayrıca yalancı meme kullanılmaması gerekmektedir.

 

 

Dudak damak yarığı tedavileri 3.-9. aylar arasında yapılmaktadır. Gelişim döneminde burun ve üst çenede yapısal ve şekilsel bozukluklar ortaya çıkmaktadır. Burun kanatlarında asimetri, üst çene gelişim bozuklukları, diş arkındaki düzensizlikler bunlar bazılarıdır.

 

 

Ameliyat sonrası enfeksiyon oluşma olasılığı görülebilmektedir. Antibiyotik tedavisi ve/veya cerrahi müdahale gerekebilir.

 

Ameliyat sonrası solunum problemi gelişir, akabinde cerrahi müdahale gerekebilir.

 

Operasyon sırasında veya sonrasında kanama olması çok sık görülen bir komplikasyondur. Bazen hastaya kan nakli gerekebilir. Operasyon sonrasında bebek tarif edilen şekilde yatırılıp, beslenmesi sağlanırsa kanama riski azalır. Operasyon tarihinden minimum 10 gün öncesinden aspirin alımı veya herhangi bir nonsteroid anti-inflamatuar gruba giren ilaç alınmış olması kanama riskini arttırır.

 

Operasyondan sonra mutalaka yara izi kalır. Buna skar adı verilir. Skar seviyesi genelde kabul edilebilir derecede olur. İleri seviyede olursa ikinci bir cerrahi operasyon gerekebilir.

 

Tüm cerrahi anestezi ve sedasyon işlemleri çeşitli riskler içerir. Bu dudak damak yarığı operasyonunda kullanılan anestezi için de geçerlidir. Çeşitli yaralanmalar, ölüm riski mevcuttur.

 

Ameliyat sırasında veya sonrasında  kullanılan ilaçlara karşı sistemik (tüm vücudu etkileyen) reaksiyon gelişebilir; ayrıca cilt üzerinde kullanılan dikiş malzemesi ve bantlara karşı da reaksiyon gelişebilir. Alerjik reaksiyonlar ilave tedaviler gerektirebilir.

 

Genel anesteziye bağlı olarak kan pıhtısının akciğer damarlarını tıkaması veya akciğerin bir kısmının havalanamaması sonucu oluşabilir. Bebekte böyle bir vaka görüldüğünde hastaneye yatırılması ve tedavi edilmesi gerekir.

 

 

Üst yan keserlerin ve küçük azı dişlerin eksikliği

 

Ön keserlerde çapraz kapanış

 

Çift taraflı tam dudak damak yarıklı vakalarda dişlerdeki şekil bozuklukları (mine hipoplazisi, mikrodonti, füzyon, dişlerin kronlarında bozkluklar)

 

Yarık bölgeye yakın süren dişlerde alveol kemik yetesizliği nedeniyle dişlerin erken kaybı